W 2017 roku Fundacja Ochrony Zabytków "Na Rubieży" przeprowadziła ratownicze badania wykopaliskowe nowo odkrytego cmentarzyska wczesnonowożytnego na gruntach miejscowości Mościcha koło Sidry. Upłynęło trochę czasu, opadły emocje a wkrótce ukaże się informacja o badaniach w „Biuletynie Konserwatorskim Województwa Podlaskiego”.

Oto wynikami przeprowadzonych badań.

Badania przeprowadzono podczas budowy drogi wojewódzkiej nr 673 na odcinku Dąbrowa Białostocka – Sokółka. W ich trakcie dokonano niezwykle ważnych odkryć i znalezisk. W wyniku przypadkowego odkrycia przebadano nieznane dotychczas i nieopisane w żadnych źródłach cmentarzysko.

Chronologię cmentarza, określoną przez czas zdeponowania monet w grobach, datować należy najpóźniej od 1.poł. XVI po połowę XVII wieku.

Odkryto i udokumentowano 123 groby szkieletowe. Obiekty grobowe charakteryzują się typowym kształtem prostopadłościennych wkopów w których chowano zmarłych w obrządku chrześcijańskim. W niektórych z nich zachowały się ślady trumien.

Oprócz grobów pojedynczych zarejestrowano występowanie grobów podwójnych (małżeńskich oraz kobiet z dziećmi). Związek z tradycją ludową wykazuje ślad zabiegu atywampirycznego, który zastosowano w stosunku do zmarłego z grobu 65. Na rękach i brzuchu osoby położono duży kamień uniemożliwiający wydostanie się zmarłego z grobu. Zwraca uwagę bogate wyposażenie pochówków, niespotykane na cmentarzyskach wiejskich z tego okresu.

Jako wyposażenie miały zastosowanie drobne ozdoby i części stroju (pierścionki, paciorki, pasy, podkuwane buty, szaty i nakrycia głowy), osobiste przedmioty użytkowe (sakiewki, noże, nożyczki, igła, krzesiwo, osełka i monety) oraz dary przemycone wraz z pochówkiem (monety ofiarne, grot oszczepu i surowiec garncarski).
Szczątkowo zachowały się woreczki i sakiewki.

Znaleziono je w grobach przy pasach zmarłych. Miały one prosty kształt i uszyte zostały z materiałów organicznych: skóry lub płótna. Nieco bogatszą formę reprezentują szczątki skórzanej sakiewki z grobu 87, obszytej płótnem i ozdobionej na powierzchni siateczką złożoną z miedzianych drucików z wplecionymi miedzianymi paciorkami i koralikami ołowianymi.

W wewnętrznej zakładce znaleziono ukryte dwie monety srebrne, w tym bardzo rzadki trojak Zygmunta Augusta. Przy pochówku mężczyzny w grobie 110 znaleziono fragmenty skórzanej sakiewki, w której znajdowały się pozostałości narzędzi pracy: dwoje nożyczek krawieckich, nożyk, krzesiwo i krzemienny krzesak oraz dwa dwudenary srebrne z 1566 roku. Wraz z resztkami skórzanej sakiewki z grobu 115 znaleziono nóż, osełkę, dwie monety srebrne i prawdopodobnie kolejne drobne dwie całkowicie przekorodowane, z dużą zawartością miedzi.

W grobie 128 relikty sakiewki skórzanej z denarem srebrnym znaleziono przy kolanach zmarłej. W sakiewce przy lewym biodrze mężczyzny z grobu 110 znajdowało się silnie skorodowane krzesiwko żelazne i krzemienny krzesak. Igła żelazna została znaleziona na prawym biodrze kobiety z grobu 118. W grobie nr 19 zachowały się szczątki czepca w postaci taśmowatego ozdobnego obszycia płóciennego, gęsto przetykanego srebrną nitką.

Przy kilkunastu zmarłych zaleziono pozostałości płóciennych i skórzanych pasów oraz miedziane i żelazne sprzączki z okuciami. Pomiędzy blaszkami okucia jednego z nich ukrytych zostało sześć półgroszy litewskich, w tym bardzo rzadki półgrosz bity w mennicy w Tykocinie . Monety znalezione zostały w grobach również jako forma ofiary złożona przy zmarłym dla ułatwienia mu przejścia „na drugą stronę”.

Łącznie odkryto na cmentarzysku 22 monety i wszystkie został wybite ze srebra. Świadczy to o stosunkowo dużej zamożności mieszkańców. Większość ich pochodzi z mennicy wileńskiej. Poza tym znaleziono pojedyncze monety szwedzkie: szeląg ryski królowej Krystyny oraz półtorak Gustawa Adolfa.

Sposób chowania zmarłych był wówczas praktycznie jednakowy. Natomiast na cmentarzysku pochowani zostali prawdopodobnie osadnicy sprowadzeni przez Radziwiłła z Sidry, pochodzący z krajów skandynawskich. Najprawdopodobniej to dawny cmentarz protestancki.

Szczątki ludzkie będą pochowane na cmentarzu w Sidrze a zabytki trafią do Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

źródło: Fundacja Ochrony Zabytków "Na Rubieży"

opr./WŻ/