Do powołania Związku doszło w czasie Wszechpolskiego Zjazdu Delegatów Gmin Muzułmańskich, który 28-29 grudnia 1925 roku odbył się w Wilnie. Chodziło o zjednoczenie tej społeczności; powstanie organizacji było też konsekwencją odzyskania przez Polskę niepodległości w sytuacji, gdy polscy muzułmanie znajdowali się na terenach różnych zaborów.
Np. polscy muzułmanie w zaborze rosyjskim byli przed I wojną światową zorganizowani w gminy wyznaniowe, które podlegały muftiemu z Krymu. W 1919 roku powracający z Rosji Tatarzy polscy założyli w Wilnie Centralny Komitet Tatarów Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Zaś w 1923 roku muzułmanie warszawscy założyli Związek Muzułmański miasta stołecznego Warszawy.
Ponieważ taka działalność nie zaspokajała potrzeb całej społeczności muzułmańskiej w Polsce, w 1925 roku w Wilnie powołano jednolitą organizację. Zjazd powołał też urząd przywódcy religijnego polskich muzułmanów – muftiego. Został nim Jakub Szynkiewicz. Powstały wówczas MZR miał dbać o edukację i posługę religijną oraz kształcić islamskich duchownych.
W PRL była to jedyna organizacja, która skupiała muzułmanów i miała monopol na każdą działalność: kulturalną, oświatową czy religijną. To się zmieniło po zmianie ustrojowej 1989 roku, gdy powstał Związek Tatarów RP.
Działalność MZR reguluje ustawa o stosunku państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP. Uchwalona w 1936 roku, z nowelizacjami obowiązuje do dziś. MZR otrzymał dzięki tej ustawie osobowość prawną, np. możliwość posiadania majątku, korzystania z ulg i zwolnień od podatków państwowych i komunalnych obiektów sakralnych.
"Stulecie MZR to przede wszystkim podkreślenie tożsamości, czy też spuścizny Tatarów polskich w historii Polski, w kontekście religijnym, kulturalnym, etnicznym" - powiedział PAP obecny przewodniczący Związku, mufti Tomasz Miśkiewicz.
Odnosząc się do historii organizacji mówił, że po II wojnie światowej w Polsce zostały jedynie dwa meczety: w Bohonikach i Kruszynianach (województwo podlaskie), obecnie meczety są również m.in. w Białymstoku i Gdańsku. Zwrócił też uwagę na działalność wydawniczą organizacji, obecnie bardzo aktywną.
Miśkiewicz zauważył, że w Polsce jest teraz liczna napływowa społeczność muzułmańska. W dużej mierze to osoby, które trafiły do naszego kraju "za pracą". Głównie mieszkają w dużych ośrodkach miejskich - Warszawie, Gdańsku czy Krakowie.
"Też trzeba im wyjść naprzeciw (...). Zostaliśmy zobowiązani do podejścia do tej społeczności w sposób, który odpowiada ich kulturze, z zabezpieczeniem miejsc sakralnych. Równie ważna jest edukacja, zarówno religijna, jak i nauka języka polskiego" - dodał.
Obchody stulecia MZR będą rozłożone w czasie, zakończą się w 2026 roku; jak poinformował Miśkiewicz, objęte zostały patronatem prezydenta RP Andrzeja Dudy. Zainaugurowane zostaną pod koniec kwietnia uroczystością w Pałacu Prezydenckim. W czerwcu, również w ramach obchodów, w Bohonikach (Podlaskie) odbędą się specjalne modlitwy o pokój i sprawiedliwość z udziałem gości z kraju i zagranicy.
W grudniu zostanie otwarta okolicznościowa wystawa, którą ma przygotować Muzeum Historyczne w Białymstoku, dysponujące bogatą kolekcją tatarianów - zabytków związanych z dziejami wyznającej islam ludności tatarskiej.
Planowana jest też publikacja "sto kart na stulecie", czyli wybór fotografii dokumentujących działalność MZR. "Zdjęć jest mnóstwo, zarówno historycznych, jak i współczesnych, a trzeba będzie wybrać tylko sto kart" - dodał Miśkiewicz.(PAP)